top of page

Au Aia Tatau Galuega

O aia tatau a tagata faigaluega e puipuia i lalo o le tulafono a Niu Sila, ma e le mafai ona aveesea e ala i se konekarate. So'o se konekarate faigaluega e taumafai e fai o le a le tusa ai ma le tulafono, ma e le mafai ona fa'amalosia i itu e lua. Mo se fa'ata'ita'iga, o se maliliega e taumafai e ofo atu se taui i se tagata faigaluega i lalo ifo o le totogi maualalo e mafai ona lu'iina i luma o le fa'amasinoga o se konekarate e le tusa ai ma le tulafono.

 

E mafai ona e fa'ailoa atili ia te oe au aia tatau a tagata faigaluega e ala i le Matagaluega o Pisinisi, Fa'afouina ma Galuega (MBIE): Iloa Au Aia Tatau Galuega.

Totogi maualalo

O le 'togi maualalo' e fa'atatau i so'o se tasi e 16 tausaga ma luga atu,galue i lalo o soo se ituaiga konekarate faigaluega. O lo'o fa'atusalia ai le tau maualalo e mafai ona totogi mo le taimi o le tagata faigaluega lea e fa'atagaina faaletulafono e tu'uina atu. E toe iloilo e le Malo le totogi maualalo i tausaga uma ina ia mautinoa e talafeagai ma le tau o le soifuaga o loʻo i ai nei. Ina ia mautinoa o loʻo totogi e lau kamupanī le totogi maualalo, e mafai ona e toe iloilo lau lisiti totogi. O galuega ovataimi e tatau foi ona totogi a itiiti ifo i le totogi maualalo, ma e masani ona totogi i se tau maualuga.

 

O ituaiga totogi maualalo o lo'o fa'amatalaina i lalo:

O totogi maualalo mo tagata matutua o le totogi aupito maualalo lea e mafai e le tulafono ona totogi i tagata faigaluega e 16 tausaga ma luga atu. O totogi maualalo amata e fa'atatau i le 80% o le totogi maualalo a tagata matutua, ma fa'atatau i vaega e tolu o tagata:

  • 16 ma le 17 tausaga le matutua e leʻi maeʻa a latou uluai 6 masina o galuega ma o latou fale faigaluega o loʻo iai nei

  • 18 ma le 19 tausaga le matutua ua maua se penefiti mai le WINZ mo le itiiti ifo i le 6 masina

  • 16 i le 19 tausaga le matutua o loʻo aʻoaʻoina ma le malosi i se kosi e tusa ma le 40 maka i le tausaga i faʻalapotopotoga faʻatagaina a le atunuʻu i totonu o se aʻoaʻoga aloaʻia, o se vaega o la latou konekarate faigaluega

 

A'oa'oga totogi maualalo: e fa'atatau fo'i i le 80% o le totogi maualalo a tagata matutua, ma e fa'atatau i tagata faigaluega i se alamanuia fa'aa'oa'oga aloa'ia lea o lo'o fa'amaoti mai ai a latou konekalate fa'afaigaluega se a'oa'oga e le itiiti ifo i le 60 maka i le tausaga.

 

Mo nisi fa'amatalaga ma tau aupito lata mai o totogi maualalo: www.employment.govt.nz/hours-and-wages/pay/minimum-wage/

Malie ma'i

O tagata faigaluega o lo'o i ai se fale faigaluega (fa'atusa, e le o ni tagata faigaluega) e masani lava ona i ai le aia tatau e fa'aauau ai le mauaina o latou totogi masani, tusa lava pe misia le 10 aso faigaluega (i le tausaga) ona o ma'i. E fa'atatau lea i konekarate faigaluega tumau, taimi-taimi, ma fa'agasolo. O le aia tatau e fa'atupuina pe a uma ona nofo le tagata faigaluega i le fale faigaluega e tasi mo le ono masina fa'aauau. Afai na faigaluega le tagata mo lena fale faigaluega mo le ono masina, ae le o faʻaauau, o le aia tatau e faʻatupuina pe a uma le ono masina pe afai o le tagata faigaluega:

  • ua faigaluega mo le fale faigaluega mo le averesi o le 10 itula i le vaiaso, ma

  • na galue ia le itiiti ifo i le 1 itula i vaiaso taʻitasi (poʻo 40 itula i masina taʻitasi)

 

Afai e le fa'aaogaina aso malolo ma'i i so'o se tausaga, e mafai ona si'i atu i le tausaga e soso'o ai, pe a fa'apea o lo'o tumau pea le tagata faigaluega i lea fale faigaluega. Ole aofa'i maualuga ole aofa'i ole aso malolo ma'i e mafai ona fesiitai ile auala lea e masani lava ile 20. Livi ma'i e mafai fo'i ona fa'aoga ile tausiga o tagata ole aiga. Atonu e mana'omia oe e lou fale faigaluega e tu'uina atu se pepa fa'afoma'i e fa'amatala ai o oe po'o lou aiga o lo'o a'afia i se ma'i, aemaise lava pe a sili atu i le tolu aso le livi.

 

Afai e le lava ni aso malolo ma'i e fa'aalu ai le taimi e toe fa'aleleia ai mai se ma'i, e masani ona mafai ona talanoa sa'o ma lou pule ma maua ai se maliliega fa'apitoa. E ono mafai fo'i ona fa'atulaga ni maliega fa'apitoa e uiga i le faia o aso fa'avaitaimi, ma le fuafuaina o aso malolo ma'i i itula ta'itasi, nai lo le aofa'i o aso atoa.

 

Mo nisi fa'amatalaga: www.employment.govt.nz/leave-and-holidays/sick-leave/sick-leave-entitlements

favicon _edited.png
favicon .png
bottom of page